تعریف صندوق سرمایه گذاری مشترک
صندوق سرمایه گذاری مشترک، همان‌طور که از نام آنها پیداست، با استفاده از پول افراد عادی، اقدام به خرید اوراق بهاداری می‌کنند که احتمال می‌رود با مرور زمان ارزش آنها افزایش پیدا کند و از این طریق سرمایه‌گذاران به سود برسند. بنابراین، یکی از گزینه‌های افراد عادی برای سرمایه گذاری روی اوراق بهادار همین صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک هستند. مدیران و گردانندگان این صندوق‌ها بازارهای مالی را به‌خوبی می‌شناسند و اغلب رشته تحصیلی‌شان در همین حوزه بوده است. به این ترتیب، این افراد با تکیه بر دانش و تخصص‌شان، سرمایه‌های افراد عادی را که معمولا در حوزه بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری روی اوراق بهادار دانش کافی ندارند، در فعالیت‌های سودآور سرمایه‌گذاری می‌کنند.
ارکان صندوق سرمایه گذاری مشترک
صندوق‌های سرمایه گذاری ارکان مختلفی دارند که کارشان مدیریت و نظارت بر عملکرد این صندوق‌هاست. این ارکان در اساسنامه هر صندوق پیش‌بینی شده است. برای این که بدانیم صندوق مورد نظرمان زیر نظر چه کسانی اداره می‌شود و وظیفه نظارت بر فعالیت صندوق بر عهده چه کسی است، باید ارکان صندوق را به‌دقت بشناسیم. ارکان صندوق‌های سرمایه گذاری به شرح زیر هستند:
مجمع صندوق: بالاترین رکن صندوق، مجمع صندوق است که وظایف مهمی دارد. از جمله این وظایف می‌توان به انتخاب مدیر، متولی، ضامن و حسابرس و معرفی به سازمان بورس و اوراق بهادار اشاره کرد.
مدیر صندوق: این رکن وظایف اجرایی را بر عهده دارد. یک مدیر صندوق، متخصص در بازار سرمایه است. این شخص وظیفه دارد تا اطلاعات قابل ارائه را تهیه کرده و در اختیار متولی، حسابرس و سازمان بورس اوراق بهادار قرار دهد.
متولی صندوق: متولی صندوق رکن نظارتی صندوق را بر عهده دارد. این شخص توسط مجمع صندوق انتخاب می‌شود.
ضامن نقدشوندگی: ضامن هم توسط مجمع انتخاب می‌شود. پس از تایید سازمان بورس و اوراق بهادار در امیدنامه صندوق به عموم معرفی می‌شود. این شخص وظیفه فراهم کردن نقدینگی کافی در زمانی که صندوق نقدینگی ندارد را بر عهده دارد.
حسابرس: این رکن توسط موسسات حسابرسی معتمد سازمان بورس و توسط متولی انتخاب می‌شود. مدت ماموریت این رکن توسط مجمع تعیین می‌شود.
کارگزاران صندوق: مدیر صندوق، برای انجام امور مربوط به معاملات سهام پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار از خدمات کارگزاران مورد تایید سازمان استفاده می‌کند. این کارگزاران که دارای مجوز فعالیت از سازمان بورس هستند، علاوه بر وظایف معمول، موظف به انجام وظایف محوله طبق اساسنامه صندوق خواهند بود.
سایر ارکان صندوق سرمایه گذاری مشترک شامل مشاور یا مدیر سرمایه گذاری، مدیر اجرایی، امین، موسسه نقل و انتقال، حسابرسان و مشاوران حقوقی و نهاد ناظر می‌شوند.
انواع صندوق سرمایه گذاری مشترک
انواع صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک را می‌توان در سه دسته قرار داد:
صندوق در سهام
سرمایه گذاری در صندوق سهام برای افرادی که دید بلندمدت دارند بهترین انتخاب است. این صندوق‌ها حداقل 70 درصد دارایی‌های خود را در سهام پذیرفته شده در بورس یا بازار اول فرابورس سرمایه گذاری می‌کنند. این صندوق‌ها در ایران به دو دسته بزرگ و کوچک تقسیم می‌شوند. در صندوق‌های کوچک تعداد واحدهای سرمایه گذاری قابل انتشار حداقل 5000 و حداکثر 50000 و در صندوق‌های بزرگ این ارقام 50000 و 500 هزار واحد سرمایه گذاری هستند.
صندوق با درآمد ثابت
اگر شما به درآمد جاری نیاز دارید، بهتر است در این نوع صندوق‌ها سرمایه گذاری کنید. در این صندوق‌ها حداقل 70 درصد دارایی‌ها در اوراق مشارکت، سپرده بانکی، گواهی سپرده بانکی و سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه گذاری می‌شود. بنابراین، بازدهی آن با بازدهی اوراق مشارکت و سپرده بانکی مشابه است.
صندوق مختلط
افرادی که به عدم کاهش ارزش اصل سرمایه خود اهمیت می‌دهند و می‌خواهند که بازدهی معمولی از رشد سهام داشته باشند، می‌توانند از سرمایه گذاری در صندوق‌های مختلط به خواسته خود برسند. در این صندوق‌ها، با توجه به الزامات مربوط به حد نصاب‌ها، حداقل 40 درصد و حداکثر 60 درصد از ترکیب دارایی‌های سرمایه گذاران در اوراق بهادار با درآمد ثابت و مابقی در سهام سرمایه گذاری می‌شود.
مزایای صندوق سرمایه گذاری مشترک
اگر اهل سرمایه گذاری باشید، ممکن است سؤال کنید که چه دلیلی دارد که افراد به جای این که مستقیما اقدام به سرمایه‌گذاری کنند، سراغ سرمایه‌گذاری غیرمستقیم بروند و از صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک بهره بگیرند. پاسخ این سؤال به ۲ ویژگی اصلی این صندوق‌ها برمی‌گردد.
ویژگی اول این صندوق‌ها مدیریت حرفه‌ای آن‌هاست. مردم عادی که از یک طرف فرصت پیگیری بازارهای مالی را ندارند و از طریف دیگر دانش‌شان برای فعالیت در این بازارها کافی نیست، با سپردن سرمایه‌های خودشان به این نوع صندوق‌ها می‌توانند از دانش و تجربه کارشناسان بازارهای مالی و سرمایه‌گذاران حرفه‌ای بهره‌مند شوند.
ویژگی دوم این صندوق‌ها تنوع دارایی‌های آن‌هاست. این صندوق‌ها معمولا سهام ده‌ها و شاید چندصد شرکت مختلف را در اختیار دارند و وقتی کسی سرمایه‌اش را وارد چنین صندوقی می‌کند در واقع به‌صورت غیرمستقیم مالک بخش کوچکی از این شرکت‌ها می‌شود. در صورتی اگه همین شخص بخواهد با استفاده از سرمایه‌ای که دارد سهام این شرکت‌ها را بخرد، نتواند سبد سرمایه‌گذاری‌اش را به‌قدر کافی متنوع کند.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک مزایای دیگری هم دارند که در ادامه فهرستی از این مزایا را با هم مرور می‌کنیم.
نظارت و شفافیت اطلاعاتی: صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ایران زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کنند و موظفند اطلاعات مربوط به فعالیت‌هایشان را از طریق سامانه کدال در اختیار عموم بگذارند.
نقدشوندگی مناسب: یکی از دغدغه‌های سرمایه‌گذاران خرد نقدشوندگی است و ترجیح می‌دهند پول‌شان را جایی بگذارند که در صورت نیاز به‌سرعت به آن دسترسی داشته باشند. رکن ضامن نقدشوندگی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک تضمین همین نقدشوندگی است.
ریسک پایین و بازدهی مناسب: یکی از ریسک‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار ریسک تجربه و اطلاعات کم است. صندوق‌ها این ریسک را تقریبا پوشش می‌دهند و در میان‌مدت و بلندمدت هم بازدهی مناسبی برای سرمایه‌گذاران دارند.
معایب صندوق سرمایه گذاری مشترک
در سال‌های اخیر افراد زیادی سرمایه‌های خودشان را به شکل‌های مختلف از دست داده‌اند. کسانی که تجربه سپرده‌گذاری در بعضی از مؤسسات مالی و اعتباری را داشته‌اند، ممکن است به صندوق‌های سرمایه‌گذاری هم بدبین باشند و احتمال بدهند این صندوق‌ها هم به سرنوشت آن مؤسسات دچار شوند. اما باید بگوییم عیب صندوق‌های سرمایه‌گذاری هرچه باشد این نیست. این صندوق‌ها برعکس موسسات مالی و بعضی از بانک‌ها عملکرد شفافی دارند و فعالیت‌ها و فهرست دارایی‌هایشان را هر ماه در سامانه کدال منتشر می‌کنند.
سودی هم که این صندوق‌ها می‌سازند از محل افزایش ارزش اوراق بهادار است. به زبان خودمانی، این سود پشتوانه دارد و واقعی است. در صورتی که سود مؤسسات مالی ورشکسته اغلب سود موهومی بود و بیشتر از طریق منابع مالی سپرده‌گذاران جدید تأمین می‌شد.
اما این صندوق‌ها بدون عیب هم نیستند. مهم‌ترین معایب این صندوق‌ها را در اینجا مرور می‌کنیم.
سود کمتر نسبت به سرمایه‌گذاری مستقیم: درست است که صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک معمولا بیشتر از سود بانکی سودآوری دارند، اما سود این صندوق‌ها نسبت به سود فعالان حرفه‌ای بازار سرمایه کمتر است. سرمایه‌گذاران حرفه‌ای در واقع با قبول ریسک بیشتر و کسب دانش و مهارت لازم، این امکان را دارند که در مقایسه با صندوق‌های سرمایه‌گذاری سود بیشتری کسب کنند.
تسلط کمتر بر مدیریت سرمایه: کسانی که سرمایه خودشان را به صندوق‌های سرمایه گذاری می‌سپارند عملا نقشی در فعالیت‌های این صندوق‌ها ندارند و نمی‌توانند بر خریدوفروش‌های صندوق تأثیری بگذارند. بنابراین می‌شود گفت که کسانی که پول‌شان را در اختیار صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌گذارند تسلطی بر نحوه مدیریت پول‌شان ندارند. البته باید دقت کنیم که این افراد عملا به دانش و مهارت گردانندگان صندوق اعتماد می‌کنند و به آنها اجازه می‌دهند سرمایهٔ آنها را به صلاحدید خودشان مدیریت کنند.
نداشتن حق رأی در مجامع: سرمایه‌گذارانی که مستقیما سهام شرکت‌ها را می‌خرند در واقع مالک بخشی از آن شرکت‌ها می‌شوند و حق دارند در مجامع سالانه این شرکت‌ها حق رأی دارند. به عبارت دیگر، به اندازه سهامی که از آن شرکت در اختیار دارند، می‌توانند در مدیریت آن شرکت تأثیر داشته باشند. گرچه ممکن است این حق برای سهامداران خرد به چشم نیاید و در بسیاری موارد تأثیر ملموس نداشته باشد، اما وقتی همین سرمایه را وارد صندوق‌های سرمایه‌گذاری کنند، دیگر حق حضور در مجامع شرکت‌ها را ندارند و تأثیرشان بر مدیریت شرکت‌ها صفر مطلق است.
برای سرمایه گذاری در صندوق سرمایه گذاری مشترک چه کار کنیم؟
برای سرمایه گذاری در صندوق سرمایه گذاری مشترک، ابتدا لازم است که به یکی از سایت‌های seo.ir یا fipiran.com مراجعه کنید. در این سایت‌ها با یافتن لیست صندوق‌ها و مشخصات تماس و آدرس آنها می‌توانید ادامه مراحل را در پیش بگیرید. به یکی از شعبات صندوق مراجعه کنید یا با آن تماس بگیرید تا با پرداخت وجه و تکمیل فرم‌ها با توجه به راهنمایی مدیران، امکان سرمایه گذاری در صندوق‌ها فراهم شود.
روش کسب درآمد از صندوق سرمایه گذاری مشترک چگونه است؟
کسب سود از صندوق‌های سرمایه گذاری ۲ روش عمده دارد: افزایش قیمت واحدهای صندوق و سود تقسیمی.
افزایش قیمت واحدها
وقتی می‌خواهید پول‌تان را وارد یک صندوق سرمایه‌گذاری کنید، باید تعدادی از واحدهای آن را به قیمت روز بخرید. اگر فعالیت صندوق با سوددهی همراه باشد، قیمت واحدهای آن هم به‌مرور افزایش می‌یابد و می‌توانید در آینده واحدهای صندوق را به نرخ بالاتر بفروشید و از این محل کسب سود کنید.
سود تقسیمی
بعضی از صندوق‌ها بر اساس سیاست‌های خودشان ممکن است در دوره‌های مشخص (مثلا ماهانه یا هر شش ماه) بخشی از سود حاصل از فعالیت‌شان را بین سرمایه‌گذاران تقسیم کنند. برای نمونه، صندوق‌های درآمد ثابت این سود را به‌صورت ماهانه به حساب سرمایه‌گذاران واریز می‌کنند. بعضی از صندوق‌ها (مانند اکثر صندوق‌های مختلط و سهامی) پرداخت سود دوره‌ای ندارند و سود اصلی‌شان از طریق همان افزایش قیمت واحدهاست.
سود حاصل از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک چگونه محاسبه می‌شود؟
برای این که کار مقایسه راحت‌تر باشد، سرمایه‌گذاران بازده انواع سرمایه‌گذاری را به درصد بیان می‌کنند. برای محاسبه این درصد کافی است سود سرمایه‌گذاری را بر سرمایه اولیه تقسیم کنیم و عدد به‌دست‌آمده را در ضرب در ۱۰۰ کنیم. مثلا اگر سرمایه اولیه‌تان ۱۰ میلیون تومان بوده و طی یک ماه ۲ میلیون تومان سود کرده‌اید، بازده شما ۲۰ درصد بوده است.
اساس محاسبه بازده صندوق‌های سرمایه‌گذاری هم همین شیوه است. فرض کنید واحدهای یکی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری را به قیمت هر واحد ۵۰۰ هزار تومان خریده‌اید و بعد از یک ماه قیمت فروش واحدهای این صندوق به ۶۰۰ هزار تومان رسیده است. در این حالت به ازای هر واحد ۱۰۰ هزار تومان سود کرده‌اید. حال باید عدد ۱۰۰ هزار را به عدد ۵۰۰ هزار تقسیم کنیم و عدد حاصل را در ۱۰۰ ضرب کنیم. با انجام این محاسبه می‌بینیم که نرخ سود‌مان ۲۰درصد بوده است.
نتیجه گیری
صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک واسطه‌ای بین پول‌های کوچک سرمایه‌گذاران خرد و سرمایه‌گذاری‌های حرفه‌ای محسوب می شوند. این صندوق‌ها با سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف تلاش می‌کنند برای سرمایه‌گذاران بازدهی ایجاد کنند و ریسک سرمایه‌گذاری را برای عموم سرمایه‌گذاران به حداقل برسانند. این صندوق‌ها انواع مختلفی دارند و هر کدام از آنها برای گروه خاصی از سرمایه‌گذاران مناسبند. آشنایی با انواع صندوق‌های سرمایه گذاری می‌تواند کمک‌مان کند در تصمیم‌گیری‌هایمان بهتر عمل کنیم و صندوق‌هایی را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنیم که بیشترین تناسب را با شرایط و ترجیحات‌مان داشته باشند.
